W setną rocznicę wybuchu pierwszego powstania śląskiego, będącego pierwszym po I wojnie światowej aktem zaangażowania Polaków w walkę o odzyskanie ziem polskich, odbyła się w Lubomi patriotyczna uroczystość wpisana w upamiętnienie 100-lecia Niepodległej.
W okresie formowania Państwa Polskiego na Górnym Śląsku, po zakończeniu I wojny światowej, w latach 1919–1921 miały miejsce trzy konflikty zbrojne między ludnością polską a niemiecką. I powstanie śląskie (od 16 sierpnia do 24 sierpnia 1919 r.) wybuchło dokładnie 100 lat temu, 16 sierpnia 1919 r. Powstanie objęło głównie powiaty pszczyński i rybnicki oraz część okręgu przemysłowego. Rząd Polski, który był zaangażowany militarnie w wojnę polsko-bolszewicką, nie mógł wesprzeć powstania, co było bezpośrednią przyczyną stłumienia przez Niemców zrywu powstańczego już po kilku dniach.
Największym zrywem powstańczym Ślązaków w XX w. było III powstanie śląskie, które wybuchło (pod wodzą Wojciecha Korfantego) w nocy z 2 na 3 maja 1921 r.
Po tym, kiedy siły powstańcze opanowały tereny ziemi wodzisławskiej do większych walk, doszło 3 maja 1921 r. w Wodzisławiu, po czym front ustabilizował się wzdłuż rzeki Odry od granicy polsko-czechosłowackiej aż po Brzezie nad Odrą. Niepowodzeniem w tym rejonie zakończyła się próba zdobycia Ostroga, wschodniego przedmieścia Raciborza i w efekcie zdobycia miasta oraz opanowania prawobrzeżnej Odry od Raciborza aż po Bierawę i Koźle. W okolicach Olzy linia rzeki była obsadzana przez pododdziały 14 Wodzisławskiego Pułku Powstańców Śląskich. Pułk ten wchodził w skład Grupy Południe pod dowództwem ppłka Bronisława Sikorskiego, której sztab znajdował się w Wodzisławiu. 21 maja rozpoczęła się bitwa w rejonie Góry Świętej Anny. W tym czasie do działań w rejonie Olzy przystąpili Niemcy, aby uniemożliwić przysyłanie posiłków powstańczych na front pod Górą Św. Anny.
23 maja wczesnym rankiem doszło do niespodziewanego ataku niemieckiego na most kolejowy w Olzie na linii Wodzisław – Chałupki, podczas którego Niemcy opanowali przy pomocy pociągu pancernego Olzę, Odrę, Bełsznicę, Kamień nad Odrą i Buków. Siły niemieckie zaatakowały również Uchylsko i Olzę z terytorium Zaolzia (będącego w tym czasie pod kontrolą skonfliktowanej z Polską Czechosłowacji). W ostatniej fazie bitwy, w której powstańcy śląscy przeszli do natarcia, włączono pośpiesznie przygotowany w KWK Anna w Pszowie wagon pancerny i wspólnie z oddziałami z Wodzisławia rozpoczęto atak na zajęte przez Niemców tereny. Wsparcia powstańcom z 14 pułku udzielił 15 powstańczy pułk piechoty. Atak powstańców zakończył się pełnym sukcesem, odbito Olzę, Odrę, Uchylsko, Bełsznicę, Kamień nad Odrą i Buków. Niemcy ponieśli poważne straty i wycofali się na drugą stronę Odry oraz do Czechosłowacji. Bitwa pod Olzą była drugim pod względem skali starciem polsko-niemieckim podczas powstań śląskich i najważniejszym czynem zbrojnym Grupy Operacyjnej Południe. W walkach zginęło 51 powstańców.
Podczas uroczystości upamiętniających walki o polskość sprzed stu lat w niedzielne popołudnie 18 sierpnia „na Grabówce” (wieś w gminie Lubomia) odbyła się inscenizacja historyczna pokazująca epizod z początku pierwszego powstania śląskiego oraz rekonstrukcja bitwy olzańskiej. Rozległy teren wzgórza sprzyjał odegraniu spektakularnej walki pomiędzy powstańcami a Niemcami. Liczne natarcia i odwroty, imponujące wybuchy pirotechniczne, mnóstwo dymu i popiołów nadały przedstawieniu nader realistyczny wymiar.
Ireneusz Burek
Inscenizacji historycznej przypatrywali się m.in. minister Michał Woś, Radna Sejmiku Ewa Gawęda, Poseł Teresa Glenc oraz, w imieniu Senatora Adama Gawędy, Agnieszka Kapciak. Obecni byli także wójt gminy Lubomia Czesław Burek, sołtys Grabówki Gabriela Świerzy, Przewodniczący Rady Gminy Lubomia Andrzej Godoj, Zastępca Burmistrza Pszowa Piotr Kowol, Sekretarz Gminy Lubomia Roman Bizon oraz Dyrektor GOKSiR Lubomia Janusz Ballarin.
Imprezie na Grabówce towarzyszył Powstańczy Rajd Rowerowy z Pszowa do Lubomi. Poza inscenizacją bitwy w niedzielę odbył się koncert pieśni śląskich i patriotycznych w wykonaniu zespołów Pszowiki i Gołężanki, rodzinny konkurs wiedzy o Powstaniach Śląskich, występy grup tanecznych GOKSiR Lubomia oraz zabawa taneczna.
